Meest gestelde vragen

Een helofytenfilter is een soort moeras. Wetenschappers hebben ontdekt dat de natuur al lang geleden een oplossing had gevonden om vuil water schoon te maken; dat gebeurde onderandere in moerassen. Men is gaan bestuderen wat voor processen zich daar in afspeelden en toen is men gaan nadenken over of wij mensen dat ook konden optimaliseren. En dat kon! Een helofytenfilter is dus eigenlijk een soort moeras 2.0. Je kunt er niet in wegzakken, je kunt er geen natte voeten oplopen, er kunnen geen muggen in ontwikkelen - want alles speelt zich ondergronds af. Het helofytenfilter is een zandlichaam dat beplant is met moerasplanten en waarin het afvalwater in contact gebracht wordt met plantenwortels en micro-organismen en beide zorgen ervoor dat afvalstoffen worden omgezet in ongevaarlijke stoffen.

De grootte van een helofytenfilter wordt bepaald door de hoeveelheid water die gezuiverd moet worden en de mate van verontreiniging daarvan. Daarom heb je ze in alle vormen en maten. Maar als we het hebben over huishoudelijk afvalwater dan geldt de vuistregel: tussen de 3 en 4 m² per persoon. Dus voor een gezin van 4 prersonen hebben we het over 12 tot 16 m², Dat is dus ongeveer zo groot als de ruimte die de terrastafel met stoelen inneemt, in de tuin.

Omdat helofytenfilters in alle mogelijke maten en vormen gemaakt kunnen worden (zie vorige vraag) is het niet mogelijk om er zo maar een prijs aan vast te plakken. Wel kun je zeggen hoe de prijs is opgebouwd: engeneering (het berekenen welk filter op de specifieke locatie passend is), de materialen, het transport daarvan en de arbeid (zowel menskracht als machinale arbeid). En het is uiteraard zo dat hoe groter het systeem wordt, hoe duurder het is. Maar wel geldt het quantum principe: hoe groter het systeem, hoe goedkoper het uitvalt per hoofd - of per gebruiker, of per m³ gezuiverd water.

De bouwpakketten die we aanbieden voor de zelfbouwers, alsook de de Tiny Wetland pakketten, zijn scherp geprijsd, omdat de engineering gedaan is. In die zin zijn het dus wel 'artikelen van de plank' en kan er een vaste prijs aan geplakt worden. Zie daarvoor https://www.ecofyt.nl/voor-wie/zelfbouwers

Helofytenfilters stinken niet. (Gelukkig maar, anders hadden we waarschijnlijk niets meer te doen!) Er is een duidelijke reden voor: afvalwater stinkt inderdaad, maar voornamelijk wanneer het in aanraking komt met zuurstof. Technisch is het mogelijk om dit te voorkomen. De meeste helofytenfilters worden zó geconstrueerd dat het afvalwater ongeveer twee keer per dag in het filter wordt gebracht. Dit gebeurt in de bovenste grindlaag, die poreus genoeg is om al het water te ontvangen, zodat er geen plassen ontstaan. Vanuit de grindlaag kan het afvalwater (dat over het hele filter verspreid is) snel en gemakkelijk in de zandbodem zakken.

Een helofytenfilter voor de behandeling van afvalwater is niet een moeras in de zin dat je er door de blubber kunt waden. De bovenste laag bestaat uit grind en het geheel is zonder meer stevig (en droog) genoeg om overheen te lopen. Toch hebben we liever niet dat het filter betreden wordt: de planten kunnen (vooral in het voorjaar als de jonge scheuten te voorschijn komen) gemakkelijk beschadigd worden èn er lopen leidingen (om het water te verdelen) net onder het oppervlak. Kuilen graven, door (huis-)dieren of kinderen is dan ook uit den boze. Verder geldt natuurlijk dat het grind niet schoon kan zijn, in de zin dat kinderen ermee zouden mogen spelen. De praktijk wijst wel uit dat een helofytenfilter ook niet bijzonder aantrekkelijk wordt gevonden door kinderen, zoveel valt er nu ook weer niet te zien.

Deze vraag heeft veel te maken met de vorige twee: onder ongedierte wordt verstaan 1) muggen en andere hinderlijke insecten en 2) ratten of muizen. Voor de meeste insecten zijn moerassen aantrekkelijk vanwege de uitgebreide mogelijkheden tot voortplanting: ondiepe plasjes, stilstaand water en beschutting is waar het om gaat. Het helofytenfilter voldoet echter niet aan die voorwaarden. Er ontstaan geen plassen (zie bij vraag 1) en de bovenlaag valt zo gauw droog dat insecten-eieren of muggenlarven er gewoon niet het gewenste milieu vinden. Wat ratten betreft: voor hen is er ook niet genoeg water om het aantrekkelijk te maken. Ons is uit de praktijk (of uit literatuur) nooit ter ore gekomen dat men door een helofytenfilter last heeft gekregen van muggen, ratten of muizen.

Van de kleinschalige afvalwaterzuiveringen kosten de natuurlijke systemen (helofytenfilters, opgehoogde infiltratiebedden en ondergrondse infiltratievoorzieningen) aanmerkelijk meer ruimte dan de technische systemen (Biorotors, Biotowers, biodiscs, etc.). Maar om nu te zeggen dat het véél ruimte kost?

Per persoon is een oppervlakte nodig van zo’n drie tot vijf vierkante meter. Voor een gezin van vier personen moet je daarom rekenen op een rietveldje van ongeveer vier bij vier meter. Daarbij mag rustig gezegd worden dat het geen verlóren ruimte is; het kan een heel aantrekkelijk stukje groen zijn in de tuin. Niet voor niets worden helofytenfilters geroemd om hun “natuurlijke inpasbaarheid”.

Dat is niet nodig. Zeker bij het type dat we meestal toepassen (het verticaal doorstroomde helofytenfilter) geldt dat het in allerhande fantasievormen te realiseren is. De reden dat de meeste filters wel rechthoekig zijn is meer een financiële zaak: op die wijze kan er zonder verlies van foliemateriaal gewerkt worden. Verder zijn er geen beperkingen.

Het kan heel mooi zijn om een helofytenfilter te combineren met een vijver. Wèl moet men rekening houden met het feit dat een helofytenfilter, zoals wij dat meestal maken, een diepte heeft van ongeveer 1,20 m. En dat het een voorwaarde is dat het water aan de onderkant vrij komt. Wil men dus een filter dat aan de bovenzijde (ongeveer) gelijk ligt met het vijveroppervlak, dan moet het schoongemaakte water eerst opgevangen worden in een pompput en dàn kan het naar de vijver gepompt worden. Een andere mogelijkheid is uiteraard: voldoende verval realiseren tussen het filter en de vijver, zodat het water vanzelf naar de vijver stroomt.

Nee, vanaf 1 januari 2005 is het bij wet geregeld dat afvalwater niet onbehandeld in het oppervlaktewater (of in de bodem) geloosd mag worden. Dit is Europese regelgeving, waar niemand van mag afwijken. Wordt ergens afvalwater geproduceerd en is er geen aansluiting op de riolering, dan is men verplicht om zelf enige vorm van (afdoende) zuivering toe te passen.

In het begin moet er wat gewied worden om de jonge rietplantjes meer kans te geven dan bij voorbeeld gras of brandnetels. (Dit valt overigens enorm mee vanwege het feit dat de bovenlaag van grind is, jong onkruid zit nog niet erg stevig vast). Verder moet jaarlijks het technische gedeelte gecontroleerd worden: pomp controleren en indien nodig, schoonmaken, leidingen op het rietveld doorspuiten en de voorzuiveringsputten (septic tank en vetafscheider) controleren op dikte van het afgezette materiaal. Voor een rietveld voor een gezin hebben wij meestal genoeg aan twee tot vier uur (per jaar) voor een onderhoudsbeurt. Het leegzuigen van de septic tank en vetafscheider is iets dat ongeveer eens in de zeven jaar moet gebeuren. Verder, mocht er ooit eens een storing zijn, moet u (vooral) ook met ons contact opnemen. Wij houden namelijk van ieder project dat we hebben gerealiseerd een rapport bij en daar horen (vinden wij) ook kleine storingen in thuis.

Bij de meeste filters die wij aanleggen is sprake van een pomp, om het water in het filter te injecteren. Daarom is er sprake van het gebruik van stroom. Waar bijna alle technische afvalwaterzuiveringssytemen echter werken met (bijna) continue draaiende delen, wordt in een helofytenfilter de pomp twee keer per dag gedurende niet meer dan zo’n vijf minuten gebruikt. Dit betekent dan ook dat voor een gezin de stroomkosten per jaar slechts iets van vijftien euro zijn. (In plaats van zo’n € 100,- tot wel € 200,- voor de technische systemen!)

Ja, en de reden is de volgende: het zijn niet zozeer de rietplanten die het zuiverende werk doen, maar de bacteriën die in de bodem leven. In de winter sterft het riet bovengronds af (niet de wortels, riet is een overblijvende plant), maar de bacteriën gaan gewoon door met hun werk. De voorwaarde die zij stellen is dat de bodemtemperatuur niet te laag wordt. En die blijft nu juist op peil omdat er dagelijks afvalwater in het filter terechtkomt, dat vaak nog enigszins lauw is door o.a. douche- of wasmachinegebruik. En dat het systeem altijd blijft werken is in de praktijk bewezen, het geldt zelfs in een winter met een Elfstedentocht!

Het planten van riet kan op twee manieren: wortelstekken of potplantjes. De meest gunstige tijd is altijd maart – april maar (veel) later kan altijd, voor rietstekken geldt dat tot augustus nog redelijke resultaten behaald kunnen worden, voor de potplantjes kan het ’t hele jaar door. De voorkeur voor maart/april houdt in dat de plantjes zich meteen dat jaar flink ontwikkelen, hoe later in het seizoen, des te meer de verwachtingen naar de volgende zomer moeten worden verlegd. Rietstekken kunnen nog groeikrachtiger zijn dan potplantjes, de meest sensationele begroeiing in het eerste jaar hebben we met stekken bereikt, ze zijn echter tegelijk veel gevoeliger voor uitdroging (na de oogst moeten ze beschermd worden tegen uitdroging en zo spoedig mogelijk gepoot worden). De potplantjes zijn daar weer veel gemakkelijker in.

Ja, uiteraard. Wij mogen ook stellen dat er geen kleinschalig systeem is dat zo goed en efficiënt en duurzaam werkt, als het helofytenfilter. Er zijn eigenlijk nauwelijks andere systemen die kunnen voldoen aan de strengste eis; IBA klasse IIIb…

Dat er desondanks soms medewerkers zijn van gemeenten en/of waterschappen die niet zoveel vertrouwen hebben in helofytenfilters…. Tja, er zijn nog altijd mensen die we niet bereiken….. Maar voor de wet IS het een erkend systeem en het is officieel geprezen om zijn efficiëntie.

Dat durven wij niet uit te sluiten! Denkt u echter alstublieft niet dat een helofytenfilter “gewoon een bak met zand is waar je rietplantjes in zet.” Voor de mensen die echt de diepte in willen duiken hebben we twee werkboeken geschreven. Kijk maar eens in onze webshop!